Malpica de Bergantiños exerceu de capital das Letras Galegas acollendo o pleno extraordinario da Real Academia Galega (RAG), que reivindicou para o futuro do idioma o «exemplo luminoso» das cantareiras e da tradición oral que se abre aos novos tempos. Un acto que foi seguido por centos de persoas que ateigaron o Centro Cívico da vila e ao que se sumou o presidente da Xunta de Galicia, Alfonso Rueda, entre outros representantes políticos.
O presidente da RAG, Henrique Monteagudo, lembrou que os datos do Instituto Galego de Estatística debuxan un «panorama alarmante» para o galego, logo de perder «a súa posición secular de lingua máis falada no país». Por iso, reclamou unha «reformulación a fondo da política lingüística que poña a infancia e a mocidade no centro, e demandou «mensaxes de entusiamo, acompañadas de compromisos tanxibles» para garantir o futuro do noso idioma.
Centos de persoas seguiron en Malpica o pleno extraordinario da RAG / RAG
Sinalou ademais que é preciso «saír do bucle interminable das polémicas estériles e as retóricas ocas, alleas ao alento dunha cidadanía inqueda, que aspira a ver o idioma do país convertido nunha lingua normal». Un idioma, engadiu, que «queremos vivir tranquila e plenamente, con alegría e sen limitacións».
Brazos sempre abertos
Monteagudo afirmou que a Real Academia Galega «mantén sempre abertos os seus brazos á colaboración, porque isto é tarefa de toda a sociedade e de todas as institucións, que ten que ter o Goberno galego á fronte».
A RAG personificou a homenaxe ás cantareiras e á poesía popular oral nas Pandeireteriras de Mens (Malpica); Eva Castiñeira, de Muxía; e Rosa e Adolfina Casás Rama, de Cerceda. Todas elas «mulleres fortes e rexas, criadas no medio rural e que pasaron por circunstancias moi difíciles na vida», afirmou a académica Ana Boullón. Destacou ademais que «posuían un gran coñecemento cultural e material, e souberon transmitir o rico patrimonio do que eran depositarias, comunicado xeración tras xeración, agora para o futuro».
Boullón subliñou que da fonte da tradición xorden hoxe todo tipo de adaptacións, «mostrando que non se procura unha difusión meramente arqueolóxica dela, senón a súa apertura aos novos tempos». «Aínda que poida semellar paradoxal, esta celebración está dedicada á xente nova, e serve de vencello entre as xeracións máis vellas e máis novas, como mostra espontánea e sincera da comunicación interxerancioal», subliñou.
Ferramenta de normalización
Ana Boullón e o tamén académico e coautor do Cancioneiro Popular Galego, Antón Santamarina, destacaron a oportunidade que significa para o o galego o mundo da música tradicional. «As novas expresións de lecer nos festivais, nas novas foliadas, e as aulas de música e baile tradicional poden converterse nunha ferramenta para a normalización lingüística», recalcou Boullón.
«Non podemos disociar a sorte da nosa lírica popular da sorte da lingua. E niso é necesaria a achega de todos, non són a das cantareiras», afirmou Santamarina, quen apuntou que «falta sobre todo o compromiso dos responsables de facer unha planificación lingüística que trate con decisión de deter e inverter esta deriva».
As Tanxugueiras abriron coa súa música o acto central das Letras Galegas en Malpica / RAG
Pola súa banda, Xesús Alonso Montero subliñou a relevancia artística da literatura popular oral e desmontou os prexuízos de eruditos como Marcelino Menéndez Pelayo ou Juan Valera para deterse na pegada dos versos populares de Rosalía de Castro. «Só as vinte e unha cantigas populares de Cantares gallegos poñen en evidencia o desacerto dos negacionistas da poeticidade dos textos do chamado cancioneiro popular de tradición oral», afirmou.
O pleno rematou coa interpretación do Himno de Galicia / RAG
O expresidente da RAG compartiu ademais co público a influencia do cancioneiro na súa traxectoria vital e académica. «Fun alumno na Universidade Central de don Dámaso Alonso, un dos filólogos hispanos máis sabios á hora de explicar a poeticidade dos textos; pois ben, eu non descubrín a poesía na Universisade Central, fíxeno nas lareiras e nas tabernas do Ribeiro do Miño, na universidade rural e cotiá dos meus anos da adolescencia. Esa foi a miña primeira universidade, e quizais foron os textos populares os que operaron na cerna do meu espírito xuvenial para que, en 1948, decidise estudar Filoloxía».
As sete protagonistas do 17 de maio
A Real Academia Galega personificou a celebración deste 17 de maio en Adolfina e Rosa Casás Ramas, naturais de Vila da Igrexa (Cerceda), Eva Castiñeira, veciña de Agranzón (Muxía), e mais Prudencia e Asunción Garrido Ameixenda, Manuela Lema Villar e Teresa García Prieto, integrantes das Pandeireteiras de Mens.
Formaron tamén parte deste grupo Teresa Lema Varela e Adela Rei Torrado que, malia non poderen ser formalmente incluídas na candidatura por faleceren máis recentemente, tamén de forma implícita estiveron presentes nesta conmemoración en Malpica.
Ademais de centos de veciños e veciñas de Malpica e dos académicos da RAG, á homenaxe sumáronse o presidente da Xunta, Alfonso Rueda; o presidente do Parlamento de Galicia, Miguel Santalices; o delegado do Goberno, Pedro Blanco; a subdelegada do Goberno, María Rivas; o presidente da Deputación da Coruña, Valentín González; o secretario xeral do PSdeG-PSOE, José Ramón Gómez Besteiro; o deputado do PP, Alberto Pazos e o seu homólogo do BNG, Daniel Pérez, entre outros.
